İSTANBUL TİCARET ODASI
Etüt ve Araştırma Şubesi
SAAT SEKTÖR
PROFİLİ
Hazırlayan
SEVİM ZİREK
Ağustos 2004 SAAT SEKTÖR PROFİLİ
İÇİNDEKİLER
I. SAAT TANIMI VE KAPSAMI
I.1. Genel...................................................................................... 1
I.2. Bulunuşu ve ilk kez kullanılışı............................................. 1
I.3. Saat Tanımı ve Çeşitleri
I.3.1. Saat Tanımı.................................................................. 1
I.3.2. Zaman Bölgeleri.......................................................... 2
I.3.3 Dünden Bugüne Kullanılan Saatler........................... 3
II. DÜNYA SAAT PİYASASI
II.1. Dünya Saat Pazarı.................................................................... 5
II.1.1. Saatin Kalbi İsviçre..................................................... 5
II.2. Dünya Saat Tüketimi................................................................ 6
III. TÜRKİYE SAAT PAZARI
III.1. Tarihçesi.................................................................................... 7
III.2. Türkiye’deki Saat Ticareti........................................................ 7
III.3. Türkiye’deki Saat İthalat ve İhracatı..................................... 10
III.3.1. Dış Ticaret İçin Tanım................................................. 10
III.3.2. Mevzuat........................................................................ 10
III.3.3. Rakamlarla Dış Ticaret............................................... 11
IV. DEĞERLENDİRME, SONUÇ VE YORUMLAR....................................... 18
IV.1. SORUNLAR
IV.1.1. Taklit Saatler................................................................ 19 1
SAAT SEKTÖR PROFİLİ
I. SAAT TANIMI VE KAPSAMI
I.1. Genel
İlk çağlarda bir tahtaya dikili üçgen bir tahta formunda karşımıza çıkmış olan
saat, teknolojinin gelişmesi ile biçim değiştirmiş, gelişmiş akrepli, yelkovanlı mekanik
saatlerin yapılmasına imkan vermiştir. Teknolojinin daha da gelişmesi ile dijital
saatlerin üretimi mümkün hale gelmiş, ardından teknolojinin daha da hızlanmasıyla,
gelişim hızına paralel olarak analog görünümlü akrepli yelkovanlı dijital saatler dizayn
edilmiştir. Zaman içerisinde farklılaşmalar artmış, artık yelkovan ve akrebi olmayan,
modern dizaynlı okuması olabildiğince zor saatler karşımıza çıkmıştır. Bu yönüyle
saat, insanlık tarihinin bir aynası gibidir.
I.2. Bulunuşu ve ilk kez kullanılışı
Saat mekaniği yapımının en temel kuralı, öncelikle zaman kavramının kesin
anlaşılması ve dünya üzerindeki ortak bir dilmiş gibi okunabilmesini sağlayacak
hesapların yapılmasıdır. Maddenin hayata gelmesini başlatan ve sonlanmasına
doğru daima hareket eden zaman, elle tutulamayan, gözle görülebilen matematik ve
geometri, trigonometri gibi bilimlerle hesaplamaları yapılabilen bir kavramdır.
Zaman içinde zamanı gösterebilecek işaretlere ihtiyaç duyulmuştur. Güneş ve
ay bu işaretlere iki temel örnek olmuştur. Dünyanın kendi etrafında dönüşü ve ayın
dünya etrafında dönüşü zaman hesabında kolaylık sağlayan temel işaretlerdir. Daha
geniş zaman hesabı ise bizim genel evren içerisindeki durumumuzdur ve görecelidir.
Dünyanın güneş etrafında ve kendi ekseni etrafında dönüşü dilimlere/meridyenlere
ayrılarak metre hesabı ile zaman hesaplamasına aktarılabilmiştir.
İlk bulunan saat güneş saatidir. Mısırlılar tarafından bulunmuştur. Güneş
saatinin temel çalışma prensibi bir yüzey üzerine çizilmiş olan saat çizgileri ve bir
çubuğun bu saat çizgilerinin üzerinde oluşturduğu gölgesi yardımıyla zamanın
belirlenmesidir. Güneş gökküresi üzerinde bir tam devrini 24 saatte tamamladığı için
(Yer kendi ekseni etrafında 24 saatte döner), yerel ortalama zamanı ve bazı
düzeltmelerle bölge ortalama zamanını bulmak mümkün olabilmektedir.
I.3. Saat Tanımı ve Çeşitleri
I.3.1 Saat Tanımı
Bir dakikası 60 saniye, tamamı 60 dakika olan, 24 saati toplam bir gün yapan
ve bir haftada 168 saat durmadan dönen, zamanı gösteren alet/takıya “saat” denir.
Saat, kimi zaman zamanı gösteren bir motor, kimi zaman şık bir takıdır. 2
Güneş saati, kum saati, kol saati gibi çok çeşitli saatler vardır. Hayatımız
zaman dilimlerine göre ayarlanmış olup, bunun için dünya bile dilim dilim edilip
meridyenlere bölünmüştür.
Bir gün, her saati 60 dakikadan ve her dakikanın 60 saniyesinden oluştuğu 24
saatten meydana gelir. Her yeni gün gece yarısında 00’da başlar. 24 saatte yani
23.59.59 da biter. Her gün 1 saati 60 dakikadan 1440 dakika ve her dakika 60
saniyeden 86400 saniye eder. Her saniye ise kendi ondalıklarına bölünür. Saniye,
Systeme International d’Unites’in bir birimidir. İlk olarak 1 güneş gününün 86400 de
biri olarak kabul edilmiştir.
Sözkonusu tarif, yerkabuğu seviyesi ya da aysberglerin parçalarına göre bazı
küçük düzensizliklere yol açması, dünyanın hız seviyesi farkları yaratması nedeniyle
sorgulanmıştır. Zaman, modern teknoloji ile atomik bir işlemci gibi ölçülmektedir.
Böylece standart metre de yeniden atomik saatin kullanılması tariflenmiş olup
1983 yılından beri, metre havasız bir tüp içerisindeki ışığın kat ettiği mesafe olarak
1/299.792.458 saniyedir.
Eşitlenmiş Evren Zamanı (UTC), Uluslararası Atomik Saat (IAT) dünyanın tüm
köşelerindeki 150 adet Atomik Saat makinesi tarafından alınan ortalama değer
demektir. Bu saatler yılda 2 saniyeden fazla hata yapmamaktadır. Böyle küçük
dalgalanmalı farklar (muhtelif dünya köşelerindeki saatler) pratik bir zaman skalasının
takdimi olup, UTC nerede olursa olsun IAT’nin 1 saniyesi UTC’nin 1 saniyesidir. Bu
zaman hesabının 30 Haziran ve 31 Aralık’ta 1 saniye eklenerek ya da çıkarılarak
Astronomik Saate uydurulması gerekmektedir.
UTC, 0 meridyen referans olarak alınmakta (GREENWICH), GMT çok fazla
kullanılmamaktadır. Uluslararası anlaşma 1972 yılında İsviçre’de onaylanmıştır.
I.3.2. Zaman Bölgeleri
Gezegenimizde gün ortası, güneşin meridyen karşısında herhangi bir noktada
durduğu andır. Bundan dolayı, her yerin ayrı bir gün ortası olacaktır. Öyleyse, Kuzey,
Güney yönü hariç dünyanın doğu ya da batısında ilerliyorsak, sürekli saatimizi
ayarlamamız gerekmektedir. Yerel zaman ise, yerin herhangi bir parçasındaki
zamana uydurulması kolay olmayan ve üstelik UTC’nin herhangi verilmiş bir
meridyen için kullanılması da uygun bulunmayan bir durumdur. . Örneğin, Greenwich,
tüm gezegen için gün ortasında güneşin gökteki pozisyonuna uymamaktadır. Ortak
bir nokta bulunarak küre her biri 15 derecelik 24 bölgeye bölünmüştür. Greenwich
Meridyen, birinci bölgenin ekseni olup adı, Batı Avrupa Bölgesidir.
Bir bölgedeki bütün zamanlar aynıdır. Gerçekte ülkeler, baş ve bitiş sınırları ile
uygun zamanı kullanırlar. Hatta bazı koşullarda yaz ya da kış saati adı altında ileri ya
da geri alırlar. Prensipte dakika ve saniye aynı kalıp, saat değişecektir. Bunun adı
Zaman Farkı’dır. Meridyen hesabına göre doğu yönünde ileri seyahat ediyorsak
saatin 1 veya daha fazla ileri alınması gerekirken, batıya yolculuk yaparken de geri
alınması gerekmektedir. 3
Doğuya doğru giden bir yolcu, geçtiği her bölgede saatini 1 saat geri almalıdır.
Greenwich (İngiltere)’den yola çıkan ve 12. bölgeye varan kişi 12 saat ilerlemiş
sayılarak, saatini ileri almış olur. Tersi durumda ise her yeni bölgeye ulaşıldığında 1
saat geri gidilmiş olup 12. bölgeye varıldığında 12 saat geri gidilmiş olacaktır. İki
yolcunun arasındaki fark artık 1 gün olmuştur. Burada hayali bir hat kuzeyden güneye
varır (Pasifik Okyanusu boyunca) ve adı Uluslararası Gün Hattı’dır ki gün burada
değişir.
Güneş cihazları, prensipte güneş ışığının gün içerisinde değişen
pozisyonlarının derecelenmiş bir yüzey üzerindeki gölgesiyle çalışmaktadır.
Saat çeşitleri aşağıda sıralanmıştır:
- kol saati
- duvar saati
- masa saati
- atom saati
- kum saati
- güneş saati
- uyku saati
- yaz saati
- su saati
- elektrik saati
- cep saati vb...
I.3.3. Dünden Bugüne Kullanılan Saatler
Gnomon: Çin ve Mısırlılarca kullanılmış bulunan Gnomon, dikey bir ahşap
çubuktan, kolon ya da tay sütun gösterge ile buna dik yatay yüzeyden yapılmıştır.
Gnomon, güneş ışığının, çubuk üzerinden yerdeki yatay yüzey üzerine günün
parçalarına denk gelen bölümlerinde oluşturduğu gölgelere (örneğin, en kısa ve
çubuğun dibine yakın gölge öğle saatini) göre zamanı göstermektedir. Gün gölgenin
değişik açılarına göre eşit aralıklara bölünmüştür.
Güneş Kadranı: Gnomona benzer fakat daha karışık versiyondur. Yatay ya
da dikey olabilen ancak dünyanın eksenine paralel bir cihaz tipidir. Mısırlılardan çok
sonra Yunanlılar ve Romalılar da kullanmışlardır. En parlak kullanılma dönemi
Ortaçağ ve Rönesans olsa da günümüzde de kullanılmaktadır. Güneş kadranlarında
gerçek zaman ve yaklaşık zamanı gösteren dairesel göstergeler bulunmaktadır.
Diğer zaman ölçme cihazları ise Altimetrik Güneş Çemberi, Sheppard Saati ve
Polos sayılabilir.
Akışkan Prensipli Saat Ölçüm Cihazları: Prensip olarak bir zaman
parçasının karşılığı kum tanesi, su ya da yağ miktarının bir kapta, çapı belirlenmiş
delikten akmasına dayalı güneş yokken de çalışabilen cihazlardır.
Kum saati: Birbirlerine bir delikle bağlı olan iki cam kabın içlerinde önceden
bilinen bir süre karşılığında kum hacmi bulunmakta ve üst kaptan akmaya başlayan
kum alt kapta birikince ters çevrilerek ölçüm yapılmaktadır. 4
Klepsida veya Su saati: Klepsida bir su kovası ve alt kısmındaki bir delikten
oluşur. Su kovadan dışarı boşaldıkça seviyesi düşer ve su seviyesinin gösterdiği
işaret, günün zamanını verir. Daha gelişmiş su saatlerinde yüzen bir şamandıra, su
seviyesinin değişmesi ile hareket eder ve ona bağlı gösterge günün zamanını
işaretler.
Mum saati: Zamanın üzeri derecelenmiş bir mumun aşağı doğru yanması ile
ölçülmekte olan bu mumlar günümüzde zaman zaman bazı müzayedelerde
kullanılmaktadır.
Lamba saati: Derecelenmiş şeffaf bir cam silindir içerisindeki yağ, öndeki
yanma noktasında gece boyunca zamanı gösterir. Yağ yandıkça şeffaf kandildeki
seviye düşerek zamanın nerede olduğunu gösterir.
Mekanik Saatlerin Tarihçesi: XIII. yüzyıla gelindiğinde, günün bilim adamları,
zamanı söyleyebilmek için hala güneşe ihtiyaç duymaktaydılar. Üstelik Avrupa’da
günler, haftalar boyu güneş bulutların arkasında kalırken bunu yapmak çok zordu. Bu
koşullarda mekanik saatlerin tasarımı başlamış oldu. İlk zamanlarda son derece
hantal olup, 2 m
3
civarında hacimli ve sadece kilise kulelerinde yer almaktaydı.
XIV. yüzyılda ev saatleri ortaya çıkmıştır. Bu saatler, kilise saatlerinin
küçültülmüş kopyaları şeklinde olup, enerjilerini ipin ucuna asılı sarkaçlı ağırlıktan
almaktaydılar. 1450 yılında ortaya çıkan ve sarkaç ağırlık yerine geçen zemberek,
üreticileri masa saatleri yapmaya itmiş ve zaman içinde yatay balansın küçük
ağırlıkta hareketlendirilmesi ile ilk ileri ya da geri olarak ayarlanabilen kontrol
mekanizmasının geliştirilmesi sonucunda daha hassas saatlerin yapımı sağlanmıştır.
Galileo ve Burgi’nin en iyi öğrencilerinden Hollandalı Huyghens 1657 yılında
bir pandül ile kontrol edilen bir saat tasarlayarak bir maşa sistemi yapmıştır.
Huyghens 1675’de balans zembereğini keşfedince, günümüze kadar gelen balans
çarkı ve zemberekli maşa sisteminin yapılmasına imkan vermiştir.
XVIII.yy.da okyanus haritacılığı, açık deniz gemiciliği zamanın ölçülmesinde
daha hassas olabilmenin kesin adımlarını arttırmış, deniz aşırı zaman hesapları ile
kesin olma hassasiyeti 1 saniye, diğer bir ifade ile ekvator üzerinde yaklaşık 464
mertebeye kadar düşmesine imkan vermiş ve deniz aşırı gemilerde kullanılacak
saatlere ihtiyaç duyulması üzerine gemiler için ilk mekanik saatler imal edilmiştir.
İngiltere, Fransa, Almanya, İtalya mekanik saat yapımının öncüsü olmuşlardır.
XVII. yy.da İsviçre’de saatçilik gelişmeye başlamış, 1601 yılında Cenevre’de ilk
Saatçiler Esnaf Odası kurulmuştur. Mekaniklerin yeni elemanlarının keşifleri ile günlü,
çalarlı, kronograf ve otomatik saatler icat edilmiş, hassasiyet ilerlemiş ve elektronik
zaman göstericilerinin bulunması ile yeni seviyelere taşınmıştır.
Elektrikli ve Elektronik Saatlerin Gelişimi: İtalyan saat yapımcısı Zamboni,
ilk elektrikli elektrostatik temelli bir “pandule”ye sahip saat yapmıştır. 1930 yılında
quartz kristalli saatler yapılmıştır. Mekanik saatten elektronik saatin yapılmasına
kadar bir dizi icat yapılmış, 1952 yılında ABD’de Hamilton, Fransa’da Lip balanslı ve
zemberekli ilk elektronik saati üretmişlerdir. Bu saatlerde zemberek yerine pil
kullanılmış ve salınan balans bir mıknatısla hareket eder olmuştu. 5
1960 yılında İsviçre’de Diyapozonlu Saat icat edilmiştir. Balans ve zembereği
bir metal diyapozon (elektromagnetik bir osilasyon taşıyıcısı) ve bobinlerle, maşa ise
300 dişi olan bir dişli çark ve bir klik sistemi ile yer değiştirmiştir.
Transistörün keşfi daha küçük devrelerin yapılmasına, günümüzde en çok
kullanılan elektronik saatlerin üretilmesine imkan vermiştir. İsviçre’de ilk quartz kol
saati 1967 yılında imal edilirken Japonlar da Seiko Quartz Astron’u üretmişlerdir.
II. DÜNYA SAAT PİYASASI
II.1. Dünya Saat Pazarı
Gelişmiş ülkelerde kalite açısından genellikle İsviçre saatleri tercih
edilmektedir. Kişilere prestij kattığı düşünülen pahalı klasik saatlerde hakim olan
marka çoğunlukla bu saatlerdir.
Gençlerin tercih ettiği trendy markalarda ise Hong-Kong üretimi saatler
ağırlıktadır. Orta yaş üst gelir grubu genelde klasik markalara, gençler ise moda
markalara yönelmektedir. Ancak fiyatlar saat tercihinde önemli bir unsurdur. Lüks
markalarda tercihler Rolex, Cartier, Bvulgari, Zenith, Hugo Boss, Omega'dan, klasik
markalarda Nacar, Tissot, Longines, Seiko, Timex'ten ve moda markalarda ise
DKNY, Guess, Diesel, Fossil, Reebok, Adidas, Nike'tan yana kullanılmaktadır.
Dünyadaki en büyük saat üreticileri LVMH (Louis Vuitton - Moet - Hennessy),
Richmond (Cartier Grup), Swatch Grup, Hattori (Seiko Grubu), Citizen Grup ve
Casio’dur. Lüks saat pazarını İsviçre elinde tutarken, moda markalarda Hong Kong
ve Japonya lider durumdadır.
İsviçre'nin saat ihracatı 2003 yılında 10 milyar İsviçre Frankı (7.7 milyar dolar)
olarak gerçekleşmiştir.
II.1.1. Saatin Kalbi İsviçre
Dünya saatinin eskimeyen merkezi olan İsviçre, tarihsel gelişimi içinde,
saatleriyle uzun yıllar zirvede kalmış, ancak 70’lerin ortalarından itibaren Uzak
Doğu’nun geliştirdiği quartz teknolojisinin tüm dünyada büyük kabul görmesinden
ötürü İsviçre saat sanayii olumsuz etkilenmiştir. 80’lerden itibaren başlayan yeniden
yapılanma çalışmaları sayesinde eskisi gibi olmasa da yeniden zirveye yerleşmeyi
başarmıştır.
İsviçre saatçilik sektörünün tarihsel gelişimi aynı zamanda dünya saatçilik
sektörünün gelişimine de ışık tutmaktadır.
Saat imalatı İsviçre'nin en eski endüstri dalıdır. Dünyanın ilk Saatçiler Derneği
1610 senesinde Cenevre'de kurulmuştur. Buna rağmen İsviçre saat endüstrisi
zamanımızda klasik saatlerin yanısıra, modern saatlerin de üretilebildiği bir
endüstridir. Ayda gezen ilk astronotlar da dahil olmak üzere hemen hemen tüm 6
olimpik oyunlar ve büyük spor olaylarındaki zaman ölçme görevi İsviçreli firmalara
verilmiştir.
Önceleri, kuyumculuğu ile meşhur olan Cenevre, mücevheri ayıp kabul eden
Reformist düşünce akımlarının etkisi ile saat üretimine sarılmış, dünyaca tanınmış
dörtyüz senelik tarihi olan lüks saat üretiminin merkezi haline gelmiştir.
19. yüzyılda saat zanaatı kısmen de olsa bir endüstri kolu haline gelmiştir.
İsviçre saat endüstrisinin bugün 30.000'i aşkın eleman çalıştırdığı gerçeği, dünyaca
ünlü mekanik kronometreler için, en yüksek hassasiyette el işçiliğinin ne kadar gerekli
olduğunun bir göstergesidir.
Bugün mali değeri bakımından dünyadaki saat üretiminin yarısından fazlası
İsviçre'den gelmekte ve dünya saat ihracatçıları arasında İsviçre birinci sırada yer
almaktadır.
Hassas mekanik saatlerin üretimi, çok uzun süreden beri var olan bir
gelenektir. Ayrıca bu endüstri dalı sadece gelenekleri ile yaşamamaktadır. Her sene
araştırmaya, uzmanların eğitimine, yeni modellerin dizaynına ve servisine yatırım
yapılmaktadır. Genç, dinamik ve yeni trendleri izleyen insanlar için tasarlanmış
Swatch saatinin başarısı buna örnektir. Klasik, mekanik kronometreler ise tüm
ülkelerde sanat, politika ve ekonomi dünyasının ileri gelenlerinin tercihlerini
karşılamaktadır.
Türkiye'de birçok konuda olduğu gibi saat sektöründe de haksız rekabet
yaşanmakta ve saat satıcıları tüm saatlerini İsviçre malı olarak satmaktadır. Bunun
önüne geçebilmek için İsviçre saati temsilcileri orijinal saatlerin üzerinde 'Swiss Made'
yazması gerektiğini belirtmektedir.
II.2. Dünya Saat Tüketimi
Her cep telefonu, her bilgisayar, hatta her mikrodalga fırının üzerinde bir saat
bulunmasına rağmen kol saatleri hala yaşamın vazgeçilmez gereçleri arasında yer
almaktadır. Saatler herkesin satın alabileceği fiyatlarla piyasaya sunulmasına
rağmen, Vacheron Constantin, Patek Philippe ya da Audemar Piguet gibi ünlü marka
firmaların ürettikleri saatler orta boy bir araba fiyatına satılmaktadır. Kalite saatleri
1500 doların altında almak adeta imkansız gibidir.
Albenisi olan kaliteli bir kol saati, zamanı bildirmekten öte kişinin zevkini ve
klasını yansıtabilmekte bazen de ana baba yadigarı olarak çocuklarına intikal
edebilmektedir.
Ünlü saat yapımcısı firmalar saatlerini spor saatler, takım elbiseyle takılan
saatler ve “Grand Complications” adı verilen çok işlevli saatler olarak sınıflandırmakta
ve koleksiyonlarını ona göre hazırlamaktadırlar. Son gruba pilot ya da denizci
saatleri, kronograflar, tarih ve gün gösteren saatler de girmektedir.
Saatlerin tarihten de etkilendikleri bilinmektedir. Fransız Cartier firmasının ünlü
“tank saati”, I. Dünya Savaşında Fransa'yı savunan tank birliklerinden esinlenerek
hazırlanmıştı. Rolex firmasının su geçirmez “Oyster” (istridye) saati ise Manş denizini
geçen bir yüzücünün kolunda tüm yarışma boyunca başarıyla taşındıktan sonra ün
kazanmıştır. 7
III. TÜRKİYE SAAT PAZARI
III.1. Tarihçesi
1477 yılında Fatih Sultan Mehmed’in Venedik’ten istediği ve getirttiği mekanik
saatler XVI.yy.dan itibaren İstanbul’da yerli ustalarca imal edilmiştir. Osmanlılarda ilk
mekanik saatin yapım tarihi 1556 yılına dayanır. Osmanlıların ilk mekanik saat
yapımcısı İstanbul Rasathanesi’nin kurucusu ve Sultan III.Murad’ın müneccimbaşısı
astronom Takiyüddin’dir.
Doğuda mekanik saat üzerine yazılmış tek eserin sahibi olan Takiyüddin,
Osmanlı mekanik saatçilerinin gerçek piri olmuştur. Bugün bile ülkemizde saat
konusunda yayımlanmış birkaç tamir bakım kitabı bir kenara bırakılırsa, tek teorik
saat yapım kitabı “Takiyüddin’in El Kevakibu’d Dürriye fi’l Bengamatü’d Devriye” adlı
eseridir. Kitabın iki yazmasından biri Paris Milli Kütüphanesi’nde, diğeri ise
İngiltere’de Boldleian Kütüphanesi’ndedir. Bu kitap Osmanlı Teknoloji Tarihi’nin ilk
yazılı eseri olarak kabul edilmektedir.
XVI.yy. başlarından itibaren mekanik saatlerle tanışan ve saraydan başlayıp
toplumun diğer kesimlerine yayılan saatler Osmanlılarda halkın geniş kesimleri için
ulaşılması güç bir lüks eşya olarak algılanmıştır.
İmparatorluğun Balkanlardaki topraklarında XVII.yy. ortalarında yapılmış olan
saat kulelerinin Anadolu kentlerinde yapılmasına ancak değişimin başladığı XIX.yy.ın
ilk yıllarında başlanmıştır. Avrupa’da ilk kez İtalya’da görülen saat kulelerinin XIV.yy.
başlarından itibaren yaygınlaşmasına rağmen geç yapılmasının nedeni Osmanlı
toplumunda zaman kavramının namaz vakitlerine göre ayarlanmasından
kaynaklandığı şeklinde yorumlanmaktadır.
Bu itibarla, ilk saat kulelerinin bazılarında iki kadran alaturka, diğer ikisi
alafranga saatleri işaret etmekteydi.
Osmanlı yönetimi zamanın verimli değerlendirilmesi düşüncesiyle, namaz
vakitlerini esas alan zaman kavramının değiştirilmesi gerektiğine kanaat getirerek,
batıda olduğu gibi daha detaylı bölümlendirmeye dayanan sisteme geçilmesini
sağlamış ve halkın yaygın kullanımı için saat kulelerinin yapımını hızlandırmıştır.
Sözkonusu kuleler genellikle vilayet konağı, kaymakamlık ve belediye gibi
kamu kurumlarının ve yerel yönetimlerin hemen yanı başında inşa edilerek, bu
kurumların ve bunların çevresinde yer alan diğer kamu binalarında verilen hizmetlerin
çalışma saatleri alafranga saat sistemine uygun hale getirilmiştir.
III.2. Türkiye’deki Saat Ticareti
Türkiye'de kol saati üretimi yapılmamaktadır. Dolayısıyla pazar tamamen
ithalata bağlıdır.
1996 yılı başından itibaren Türkiye’nin Gümrük Birliği’ne girmesi, birçok
sektörde olduğu gibi saat sektöründe de köklü değişimlerin yaşanmasına neden 8
olmuştur. İsviçre dahil Avrupa’dan gelen saatlerin gümrüğü sıfırlanmış, diğer
ülkelerden gelen saatlerin de gümrüğü %4 olmuştur. Günümüzde Uzakdoğu’dan
gelen saatlerde %3 gümrük uygulanmaktadır.
Bu durumda, saat ithalatçısı bütün firmalar dünyaya açılıp kendilerine marka
bulmaya çalışmışlardır. Günümüzde ister İsviçre ister Uzakdoğu’da olsun
mümessilliği alınmamış marka hemen hemen kalmamıştır. Doğal olarak, alınan bu
mümessillikler, piyasamıza gelen saat miktarında büyük artışa yol açmış, saat
arzında patlama yaşanmıştır. Yeterince perakende mağazası bulamayan ithalatçılar
gerek ürün sergileme gerekse sermaye yetersizlikleri nedeniyle kendi meslek
grubuna en yakın olan meslek gruplarına yönelerek, optik ve kuyumcu vitrinlerinde
yer aramaya başlamışlar, diğer bir ifadeyle saatçilik mesleğini başka meslek
gruplarının yan uğraşı haline getirmişlerdir.
İç piyasada satılamayan, konsinye olarak meslek dışı perakende mağazalara
dağıtılan saatler zaman içinde saatçileri ihracata yönlendirmiştir. Günümüzde saat
üreticisi olamayan Birleşik Arap Emirlikleri, İtalya gibi ülkeler milyonlarca adet saat
ihraç etmektedir.
Sektörde yer alan bazı kişiler tarafından yılda yaklaşık 250 milyon dolarlık saat
ithal edildiği belirtilmekle birlikte Odamız Bilgi Bankasından temin edilen ve DİE
(Devlet İstatistik Enstitüsü) den derlenerek elde edilen verilere göre Ocak-Aralık 2003
yılında yalnızca 98 milyon dolarlık ithalat yapıldığı dış ticaret bölümündeki tablolarda
görülmektedir.
Sektörün önde gelen firmalarıyla yapılan görüşmelerde, 250 milyon dolarlık
rakamın son derece abartılı ve mesnetsiz olduğu, gerçekleri yansıtmadığı, ayrıca
piyasaya kaçak ya da kayıtdışı saatin de girmediği iddia edilmektedir. Zira, İsviçre
dahil Avrupa’dan yapılan tüm ithalata sıfır gümrük, Hong Kong dahil Uzakdoğu’dan
gelen saatlere ise yalnızca %3 gümrük uygulandığı belirtilerek, piyasanın kaçak
saate ihtiyaç duymadığı vurgulanmıştır.
Günümüzde her renk ve çeşitte üretilen kol saatlerinin 'işlevsel' özellikleri
bakımından tüketicinin beklentilerini karşıladığına, ayrıca 'estetik' açıdan da yüksek
standartlara sahip olduğuna ve trendleri belirleyen moda markalar, ilginç tasarımların
sektöre renk getirdiğine işaret edilmektedir.
Modanın hızla değişmesine paralel olarak, tasarımlar, moda markalar da hızla
değişmektedir. Ancak hızla değişen trendler, modalar, 'Klasikleşmiş Markalara” olan
ilgiyi azaltmamakta, tam tersine, klasik markaların fiyatlarının yükselmesini
engelleyememektedir. Klasik saatlerde pırlanta taşlı olanlar gibi özel tasarımlı
saatlerin fiyatları milyon dolarlara kadar ulaşabilmektedir.
Türkiye’de kol saati üretimi yapılmıyor.....
Ülkemizde kol saati üretimi yapılmazken, masa ve duvar saati üreten çok
sayıda firmanın olduğu belirlenmiştir. Kol saati dışındaki saatlerin pazar payının
yüzde 30 civarında olduğu tahmin edilmektedir. İlk saat fabrikası 1968 yılında bekçi
kontrol saatleri üretmek üzere Konyalı Saat tarafından kurulmuştur. Daha sonra bu 9
pazarda Regal Saat ve Aypaş Saat de yerini almıştır. Konyalı, meydan saati üretimini
Nacar markasıyla yapmaktadır.
1968 yılında Türkiye'nin ilk saat fabrikasını açan Konyalı Saat, Quartz duvar
saatleri ve makineleri üretimine geçmiş olup, aynı zamanda bugün birçok yabancı
marka saatlerin distribütörlüğünü de yapmaktadır.
1980 yılında Varujyan Polat “Kienzle” markalı Quartz duvar saati makinasını,
1982 yılında ise Akçaylı firması “Tansa” markası ile Bimbamlı mekanik duvar saati
makinasını ve “Hermle” marka Quartz duvar saati makinasını üretmiştir.
1987 yılında Aypaş saat firması “Aypaş” markalı Quartz duvar saati
makinasının üretimine geçmiş ve halen quartz ve sessiz (sweep) duvar saati
makinasının yanında “Galaxy” ve “RoyalCrown” markalı duvar saatlerini de üretmekte
ve çeşitli ülkelere ihracat yapmaktadır.
Regal saat firması “Regal” ve “Apex” markası altında duvar saati üretip ihracat
yapmakta olup, ayrıca geçmiş yıllarda “Velis” markası ile elektromekanik sarkaçlı
duvar saati makinasının üretimini de gerçekleştirmiştir. 2003 yılında Tempo firması
“Belissima” markası ile duvar saati üretimine başlamıştır. Newton firması da “Newton”
markası ile duvar saati üretimi yapmaktadır. Bunlardan başka; promosyon amaçlı
olarak markasız duvar saati üreten birçok firma mevcuttur. Hesas A.Ş., Türmak A.Ş.,
Alp A.Ş.-Kayseri, Limaksan, Akhan Promosyon ve Nokta Plastik bunlardan
bazılarıdır.
İsviçre saat markası Swatch'ın Türkiye distribütörlüğü Eren Holding tarafından,
Vacheron Constantin'in Türkiye distribütörlüğü ise Makpaş tarafından
gerçekleştirilmektedir. Nida Saat “Time Force, Elle” kol saatlerinin, Akses İthalat
“Polo Country” Kol saatlerinin, Köprü Dış Ticaret “Romanson” kol saatlerinin, Çınar
Dış Ticaret “Citron” kol saatlerinin ve Dost Şirketler Topluluğu da “Belloni, Slazenger”
kol saatlerinin Türkiye distribütörlüğünü yapmaktadırlar.
Piyasanın önde gelen firmaları taklit üretime en müsait ürün olan saatler
konusunda tüketicileri uyararak, "orijinal bir saate sahip olmak için seçkin
mağazalardan, garanti belgesi ve diğer evrak ile alışveriş yapılması gerektiği, zira,
yerleşik bir saat mağazasının taklit marka satamayacağına" işaret etmektedir. Bunun
yanında, garantinin işlerliğinin ve yedek parça desteğinin de araştırılması tavsiye
edilmektedir. Bölge bölge farklılık gösteren folklorik zenginliğimiz saatlerimize de
yansımakta olup, Doğu bölgelerinde sarı kaplama ve taşlı kadranların, Akdeniz
sahillerinde sarı-beyaz ağırlıklı, Marmara civarında ise daha Avrupai modeller tercih
edilmektedir.
Türkiye'de saat sektörü gayri resmi olarak % 60 ihracat oranına sahiptir. Bu
oranın % 40'ı Rus müşterilere satılmakta, ancak Rus turistlerin ülkeden çekilmesi ile
saat sektörü zor günler yaşamaktadır.
İstanbul Toptancılar Çarşısı (İSTOÇ)’da kendilerine hırdavatçıların içinde yer
gösterilen saatçiler, buraya rağbet etmeme nedenini “müşterilerinin yüzde 70'i ortak
olan kuyumculardan ayrılmama” olarak göstermekte ve kuyumcuların İSTOÇ'a 10
gitmeleri durumunda saatçilerin de tüm sektör olarak komple taşınmasından yana
tavır alacaklarını belirtmektedirler.
III.3. Türkiye’deki Saat İthalat ve İhracatı
III.3.1. Dış Ticaret için Tanım
SAATLERİN GTİP NOLARI
G.T.I.P. NO: MADDE ADI:
91 13 90 90 2000
İnci/Kıymetli Taş; Sentetik/Terkip Yoluyla Elde Edilen Taşlardan
Saat Kayışları
91 01 11 00 0000 Sadece Mekanik Göstergesi Elektrikle Çalışan Kol Saatleri
91 01 12 00 0000
Sadece Opto Elektronik Göstergesi Olan Elektrikle ÇALIŞAN
Kol Saatleri
91 01 19 00 0000 Elektrikle Çalışan Diğer Kol Saatleri
91 01 21 00 0000 Otomatik Kurmalı Olan Kol Saatleri
91 01 29 00 0000 Diğer Kol Saatleri
91 01 91 00 0011 Elektrikle Çalışan Diğer Cep Saatleri
91 01 91 00 0012 Elektrikle Çalışan Diğer Kronometreler
91 01 91 00 0019 Diğer Cep Saatleri Ve Diğer Saatler
91 01 99 00 0011 Diğer Cep Saatleri
91 01 99 00 0012 Diğer Kronometreler
91 01 99 00 0019 Diğer Saatler
91 13 10 10 0000 Kıymetli Metallerle Kaplı Kol Saati Bilezikleri
91 13 10 90 0000
Kıymetli Metallerle Kaplama Metallerle Kaplı Kol SAATİ
Bilezikleri
91 13 20 00 0011 Altınla Kaplanmış Olan Kol Saati Bilezikleri
III.3.2. Mevzuat
Kol Saatleri İthalatında Garanti Belgesi
31.12.2002/24980 tarih ve sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İthalat: 2003/6
sayılı İthalinde Garanti Belgesi Aranacak Maddelere İlişkin Tebliğ, 28.02.2003/25034
tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan söz konusu Tebliğ’de yapılan değişiklik ile
aşağıda tarife pozisyonları ve isimleri verilen maddeler için ithalinde Garanti Belgesi
aranacaktır.
Bu Tebliğin yayımı tarihinden önce sevk edilmiş veya gümrük mevzuatı
uyarınca gümrük idaresine sunulmuş ürünlerin ithali bu tarihten önceki mevzuat
hükümlerine tabidir. 11
Madde İsmi
9101.11.00.00.00 Sadece mekanik göstergesi olanlar
9101.12.00.00.00 Sadece opto-elektronik göstergesi olanlar (dijital)
9101.19.00.00.00 Diğerleri
9101.21.00.00.00 Otomatik kurmalı olanlar
9101.29.00.00.00 Diğerleri
9102.11.00.00.00 Sadece mekanik göstergesi olanlar
9102.12.00.00.00 Sadece opto-elektronik göstergesi olanlar (dijital)
9102.19.00.00.00 Diğerleri
9102.21.00.00.00 Otomatik kurmalı olanlar
9102.29.00.00.00 Diğerleri
III.3.3. Rakamlarla Dış Ticaret
2003 yılında toplam ithalat içinde ‘saat aksam ve parçalarının’ payı yaklaşık
690 bin dolardır. Bu rakam 2004 yılının ilk 4 ayı için elde edilen verilere göre
değerlendirildiğinde saat ve aksam parçalarının ithalat içindeki payının oldukça arttığı
söylenebilir.
Yukarıda görüldüğü üzere GTİP numaralarına göre 91 numaralı fasılda yer
alan “Saatler ve Bunların Aksam ve Parçaları”nın dış ticareti aşağıdaki grafikte
gösterilmiştir:
Bu grafiğe göre Türkiye’nin saat ve bunların aksam ve parçalarına ilişkin
ihracat değeri 1999-2003 yılları arasında artış göstermiştir. Buna rağmen ithalat ve
ihracat değerleri arasındaki fark ithalat lehine oldukça yüksektir. 1999 ve 2000
yıllarında ithalat rakamları artarken 2001 yılında ithalat rakamlarında bir önceki yıla
göre yaklaşık olarak %40 düşüş yaşanarak 94 milyon dolardan 53 milyon dolara
inmiştir. İthalat rakamlarındaki bu hızlı düşmenin nedeni olarak, Türkiye’nin 2001
yılında yaşamış olduğu ekonomik kriz gösterilebilir. 2002 ve 2003 yıllarında
ekonomini yeniden canlanmasına bağlı olarak ithalat yeniden artmış, 2003 yılındaki
1999-2003 İtibariyle Dış Ticaret Rakamları
0
20
40
60
80
100
1999 2000 2001 2002 2003
yıllar
milyon dolar
İhracat İthalat12
ithalat değeri yaklaşık olarak 2000 yılından gerçekleşen ithalata yakın bir değere
ulaşmıştır. İthalatta yaşanan dalgalanmalara rağmen Türkiye’nin ihracatı her yıl bir
önceki yıla göre yaklaşık olarak %25 gibi bir oranla istikrarlı bir şekilde artmaya
devam etmiştir.
GTİP NOLARI İTİBARİYLE İTHALAT (OCAK-ARALIK 2003)
ÜRÜN ADI MİKTAR
(ADET-KG)
DEĞER ($)
Sadece Mekanik Göstergesi
Elektrikle Çalışan Kol Saatleri
113.117 5.944.408
Sadece Opto Elektronik Göstergesi
Olan Elektrikle Çalışan Kol Saatleri
39.262 19.968
Elektrikle Çalışan Diğer Kol Saatleri 435 35.268
Otomatik Kurmalı Olan Kol Saatleri 401 1.343.790
Diğer Kol Saatleri 3023 44.847
Diğer Cep Saatleri ve Diğer Saatler 3 437
Diğer Saatler 4973 859.684
Kıymetli Metallerle Kaplı Kol Saati
Bilezikleri (Kg)
4 6.364
Kıymetli Metallerle Kaplama
Metallerle Kaplı Kol Saati Bilezikler (Kg)
9 11.503
Altınla Kaplanmış Olan Kol Saati
Bilezikleri (Kg)
1 109
Elektrikle Çalışan Diğer Kronometreler 124 470
Diğer Kronometreler 2 4.647
TOPLAM 8.271.495
Türkiye’nin yapmış olduğu saat ithalatının yaklaşık olarak %70’ini sadece mekanik
göstergesi elektrikle çalışan kol saatleri almıştır. Otomatik kurmalı olan kol saatleri ise
toplam ithalatın yaklaşık %15’ini oluşturarak ikinci sırada gelmektedir.
GTİP NOLARI İTİBARİYLE İHRACAT (OCAK-ARALIK 2003)
ÜRÜN ADI MİKTAR
(ADET-KG)
DEĞER ($)
Sadece Mekanik Göstergesi
Elektrikle Çalışan Kol Saatleri
17.468 2.414.797
Elektrikle Çalışan Diğer Kol Saatleri 2.505 4.492
Diğer Kol Saatleri 15108 801.348
Diğer Cep Saatleri ve Diğer Saatler 998 77.335
Diğer Saatler 3.114 227.384
Kıymetli Metallerle Kaplı Kol Saati
Bilezikleri
3 21.918
TOPLAM 3.547.274 13
İhracat rakamları incelendiğinde yaklaşık %70’lik bir oranla sadece mekanik
göstergesi elektrikle çalışan kol saatleri toplam ihracat içinde en büyük payı almıştır.
GTİP’TE YER ALAN HERBİR KALEMİN ÜLKELER İTİBARİYLE
İTHALAT VE İHRACATLARI (Ocak-Aralık 2003)
i. Sadece Mekanik Göstergesi Elektrikle Çalışan Kol Saatleri İthalatı
ÜLKE ADI
MİKTAR
(ADET)
DEĞER($)
A.B.D. 1.710 1.108.831
ALMANYA 78 3.329
ÇİN 103.760 280.035
DANİMARKA 1 926
FRANSA 40 2.065
HOLLANDA 100 1.732
İSPANYA 3.216 12.015
İSVİÇRE 3.750 4.526.335
İTALYA 246 7.728
TAYLAND 216 1.412
TOPLAM 113.117 5.944.408
Türkiye’ye en fazla ithalatı gerçekleştirilen sadece mekanik göstergesi elektrikle
çalışan kol saatlerinin ithalat içindeki payı ülke bazında ele alınırsa ilk sırayı %80 gibi
bir oranla İsviçre almaktadır. İthalatta ikinci sırayı %18 ile ABD alırken, %4 ile Çin
üçüncü sırada gelmektedir. Miktar olarak incelendiğinde 103.760 adet ile Çin birinci
sırada gelirken değer olarak ülkeler arasında üçüncü sırayı alması, Çin’den ithal
edilen bu saatlerin birim fiyatlarının düşük olduğu şeklinde yorumlanabilir.
Sadece Mekanik Göstergesi Elektrikle Çalışan Kol Saatleri İhracatı
ÜLKE ADI
MİKTAR
(ADET)
DEĞER($)
A.B.D. 9.460 1.331.950
A.B.D. VİRJİN AD 136 64.501
AHL SER.B. 346 10.317
ALMANYA 371 58.177
AVUSTRALYA 47 13.387
B.A.E. 200 500
FAS 100 250
FRANSA 59 17.671
GÜNEY AFRİKA 13 4.141
HOL.ANTİLLERİ 223 42.082
İNGİLTERE 548 112.417
İNGL.VİRJ.AD. 61 10.721
İRLANDA 2 29914
İSRAİL 555 85.519
İSVİÇRE 18 6.515
İTALYA 2.433 271.535
JAPONYA 242 278.004
K.K.TURK CUM. 432 204
K.ÜLKE. VE BÖL. 100 250
KANADA 6 3.581
LÜBNAN 200 500
MACARİSTAN 21 840
MEKSİKA 374 38.659
PANAMA 20 1.373
ROMANYA 33 14.869
SUUDİ ARAB. 500 1.250
YEMEN 200 500
YUGOSLAVYA 170 208
YUNANİSTAN 598 44.577
TOPLAM 17468 2.414.797
Sadece mekanik göstergesi elektrikle çalışan kol saatlerinde toplam ihracatın
yarısından fazlası ABD’ye yapılmıştır. İkinci sırada gelen Japonya’nın toplam ihracat
içindeki payı ise yaklaşık olarak %11’dir.
ii. Sadece Opto Elektronik Göstergesi Olan Elektrikle Çalışan Kol Saatleri
İthalatı
ÜLKE ADI MİKTAR/ADET DEĞER($)
A.B.D. 7 189
ÇİN 39.255 19.779
TOPLAM 39.262 19.968
iii. Elektrikle Çalışan Diğer Kol Saatleri İthalatı
ÜLKE ADI MİKTAR/ADET DEĞER($)
ALMANYA 6 193
İNGİLTERE 168 2.703
İSVİÇRE 18 30.714
TAYLAND 243 1.658
TOPLAM 435 35.268
Toplam ihracat içinde yaklaşık %90’lık payı ile ilk sırada yer alan İsviçre, ithalat
miktarı açısından 18 adet ile son sırada yer almaktadır. İsviçre’den ithal edilen
elektrikle çalışan kol saatlerinin birim fiyatı, ithalat yapılan diğer ülkelere göre oldukça
yüksektir. 15
Elektrikle Çalışan Diğer Kol Saatleri İhracatı
ÜLKE ADI MİKTAR/ADET DEĞER($)
IRAK 805 1.412
K.K.TURK CUM. 40 231
LİBYA 195 394
URDUN 1147 1.896
YUGOSLAVYA 318 559
TOPLAM 2505 4.492
iv. Otomatik Kurmalı Olan Kol Saatleri İthalatı
ÜLKE ADI MİKTAR/ADET DEĞER($)
ALMANYA 7 659
İNGİLTERE 80 112
İSVİÇRE 314 1.343.019
TOPLAM 401 1.343.790
v. Diğer Kol Saatleri İthalatı
ÜLKE ADI MİKTAR/ADET DEĞER($)
HONG KONG 2880 9.492
İSVİÇRE 9 34.685
TAYLAND 134 670
TOPLAM 3023 44.847
Diğer Kol Saatleri İhracatı
ÜLKE ADI MİKTAR/ADET DEĞER($)
A.B.D. 1527 471.365
AHL SER.B. 614 127.315
BULGARİSTAN 4051 3.226
FRANSA 353 9.142
IRAK 5558 15.677
İSRAİL 829 1.732
İSVİÇRE 217 20.062
K.K.TURK CUM. 812 41.984
K.ÜLKE. VE BÖL. 10 280
KAZAKİSTAN 83 19.288
ROMANYA 391 1.376
RUSYA 24 153
SİNGAPUR 539 89.638
YUGOSLAVYA 100 110
TOPLAM 15108 801.34816
vi. Diğer Cep Saatleri ve Diğer Saatler İthalatı
ÜLKE ADI MİKTAR/ADET DEĞER($)
ALMANYA 3 437
TOPLAM 3 437
Diğer Cep Saatleri ve Diğer Saatler İhracatı
ÜLKE ADI MİKTAR/ADET DEĞER($)
AZERBAYCAN 5 291
İSVİÇRE 993 77.044
TOPLAM 998 77.335
vii. Diğer Saatler İthalatı
ÜLKE ADI MİKTAR/ADET DEĞER($)
ALMANYA 30 4.521
AVUSTURYA 6 493
FRANSA 10 105
İNGİLTERE 271 2.994
İSVİÇRE 4524 835.478
İTALYA 132 16.093
TOPLAM 4973 859.684
Diğer Saatler İhracatı
ÜLKE ADI MİKTAR/ADET DEĞER($)
A.B.D. 137 62.887
AHL SER.B. 247 42.065
ANTALYA SER.B. 456 76.153
BURSA SER.BÖLGE 30 408
İSRAİL 1531 3.273
K.K.TURK CUM. 39 6.982
KAZAKİSTAN 2 297
MISIR 317 600
RUSYA 60 1.891
SİNGAPUR 295 32.828
TOPLAM 3114 227.38417
viii. Kıymetli Metallerle Kaplı Kol Saati Bilezikleri İthalatı
ÜLKE ADI MİKTAR/KG DEĞER($)
HONG KONG 1 238
İSVİÇRE 4 6.126
TOPLAM 4 6.364
Kıymetli Metallerle Kaplı Kol Saati Bilezikleri İhracatı
ÜLKE ADI MİKTAR/KG DEĞER($)
A.B.D. 3 21.918
TOPLAM 3 21.918
ix. Kıymetli Metallerle Kaplama Metallerle Kaplı Kol Saati Bilezikler İthalatı
ÜLKE ADI MİKTAR/KG DEĞER($)
ALMANYA 1 523
FRANSA 1 282
İSVİÇRE 9 10.698
TOPLAM 9 11.503
x. Altınla Kaplanmış Olan Kol Saati Bilezikleri İthalatı
ÜLKE ADI MİKTAR/KG DEĞER($)
İSVİÇRE 1 109
TOPLAM 1 109
xi. Elektrikle Çalışan Diğer Kronometreler İthalatı
ÜLKE ADI MİKTAR 2 DEĞER($)
A.B.D. 124 470
TOPLAM 124 470
Diğer Kronometreler İthalatı
ÜLKE ADI MİKTAR 2 DEĞER($)
İSVEÇ 2 4.647
TOPLAM 2 4.64718
IV. DEĞERLENDİRME, SONUÇ VE YORUMLAR
Saatler, 1930’lu yıllarda, çok az kişinin sahip olup taşıyabildiği, değerli birer
eşya idiler. II.Dünya Savaşı’nın ardından gelen hızlı sanayileşme diğer pek çok
sektörde olduğu gibi saatçilikte de seri imalata imkan vererek, insanların kol saati
kullanmaya başlamasını sağlamıştır.
Eskilerde kola takılan bir saat 20-25 yıl sahibine hizmet ettikten sonra
ikincisinin alınması gündeme gelirdi. 1960’larda moda dünyasının önem
kazanmasıyla birlikte giyimin yanında onu tamamlayan aksesuarların öne çıkması,
saatlerin de böyle bir aksesuara dönüşmesi kişilerin, özellikle kadınların kullandığı
saat tip ve sayısını arttırmıştır. Gündüz kullanılan saatler, gece saatleri, spor saatleri,
giyilen kıyafetin renk ve biçimine uygun saatlerin alınması ile saat modası gelişmeye
başlamıştır.
Takı modasına göre de değişen saatler sarı altından, beyaz altın ve platine
dönüşmeye başlamış, ardından biocolor saatlere ve şimdilerde çelik saatlerin yaygın
kullanımına yol açmıştır.
Saat modasının hızla yayılması, moda dünyasının ünlü mücevher firmalarının
da ilgisini çekmiş, ürettikleri mücevherlere uygun saat üretmeye başlamışlardır.
Değerli maden ve taştan üretilen ürünler olup, Piaget, Patek Philippe ve Vacheron
Constantin gibi prestij saatleri olan markalara yaklaşmayı başarmışlardır. Christian
Dior, Gucci, Hermes, Ferre ve Givenchy gibi ünlü modacı firmalar da 70’li yıllardan
itibaren saat işine girmeye başlamışlardır.
Saat imalatı denilince İsviçre, İsviçre denilince saatin akla geldiği kabul gören
bir gerçektir. Bir çok ülkenin olduğu gibi Türkiye’nin de saat ithalatında İsviçre ilk
sırada yer almaktadır. Ancak buradan piyasada çok miktarda İsviçre saati olduğu
sonucu çıkarılamaz. Çünkü İsviçre saatlerinin birim fiyatlarının çok yüksek olması –
ithalat miktarları düşük olmasına rağmen – ithalat içinde aldıkları payın yüksek
olmasına neden olmaktadır. Son yıllarda her sektörde olduğu gibi saat sektöründe de
ucuz seri üretimi nedeniyle piyasaya giren ve rağbet gören Uzakdoğu ürünleri, miktar
olarak çok daha fazla sayıda ithal edilmektedir. İsviçre, saat sektöründe üstünlüğünü
devam ettirebilmek ve ayrıcalık yaratmak için yeniden klasik mekanik saatlerin
üretimine dönüş yapmıştır.
Bu arada, Fransız Louis-Vuitton-Moet-Hennesy-LVMH grubunun Zenith
saatlerini satın alması Louis-Vuitton’un saat piyasasında daha iddialı konuma geçme
arzusunu göstermektedir. Tamamen Fransız sermayesi olan sözkonusu grup tüm
saat imalatını İsviçre’de yaptırmaktadır.
Kol saati üretiminin olmadığı ülkemizde ise yalnızca duvar ve masa saati
üreticisi bulunmaktadır. Buna rağmen, piyasada saat ticaretinin yoğun olduğu hatta
az da olsa ithal edilen bazı saatlerin ihracatı da yapılabilmektedir. Sözkonusu ihracat,
ülkemizde İsviçre ve Fransa’nın ünlü marka saatlerinin distribütörleri tarafından
yapılmaktadır. İsviçre’nin dünyaca ünlü saatleri dünyanın her yerinde bulunan
distribütörleri aracılığıyla gerçekleştirilmektedir. 19
IV.1.SORUNLAR:
IV.1.1.Taklit Saatler
Üretim girdi maliyetlerinin son derece ucuz olduğu Uzakdoğu’da başta Rolex
ve Gucci olmak üzere dünyaca ünlü tüm marka saatlerin taklitleri üretilmektedir. Tüm
dünyada olduğu gibi ülkemizde bu tür taklit saatler ithal edilmekte ve tüketiciler
tarafından beğeniyle satın alınmaktadırlar. Bu durumda orijinal saat satışları doğal
olarak azalmaktadır.
Sektör temsilcileri tüketicileri uyararak taklit saatlerin bir kısmının adeta orijinali
gibi olduğuna ve zaman zaman orijinal zannedilerek pahalı fiyata da satılabildiğine
dikkat çekmektedirler.
i) Kordon fiyatına satılan saatler tüccarı - esnafı mağdur ediyor
İşportada kordon fiyatına satılan, Rus ve Japon malı adı altında yurda getirilen
bu saatler, saatçileri zor durumda bırakmaktadır. Bu saatler ucuz olduğu için halk
tarafından büyük ilgi görmektedir. Ancak yurtdışından getirilip kaçak olarak piyasaya
sürülen ithal saatlerin ülkeyi çöplüğe döndürdüğü, piyasadaki kalitesiz ve ucuz saatler
yüzünden saatçilerin mağdur olduğu ve rekabet gücünü yitirdiği açıktır.
Ucuz diye rağbet edilen ancak garanti belgesi ve standardı olmayan bu saatler
kısa bir süre sonra bozulduğundan tüketicileri mağdur etmektedir.
“Türk Ticaret Yasası”nda kalitesiz malların ülkemize getirilmesini engelleyen
bir hüküm olmaması nedeniyle mevcut yasanın tekrar gözden geçirilmesi ve
denetimlerin artırılması sektör temsilcileri tarafından talep edilmektedir.
ii) İşporta saatleri alerjiye neden oluyor
İşportadaki saatlerin sağlığa da zararlı olduğu, bu saatlerin kaplamalarının
sağlıksız maddelerden yapıldığı için kolda ve bilekte alerjik rahatsızlıklara neden
olma risklerinin çok yüksek olduğu belirtilmektedir.
iii) Saat Yerine Geçebilen Ürünler: Cep telefonları saatin pabucunu dama
atıyor
Türkiye’de yaşayan her üç kişiden biri zamanı öğrenmek için artık kol saati
yerine cep telefonuna bakmayı tercih etmektedir. Saat satıcıları cep telefonları
yüzünden satışlarının yüzde 20 oranında azaldığını, Turkcell, Telsim ve Aria’nın
ülkemizdeki toplam abone sayısının 30 milyona yaklaştığı belirtilmektedir. İstanbul
Sirkeci’de saat esnafı ekonomik krizin yanısıra cep telefonu yüzünden de saat
satışlarının sekteye uğradığına dikkat çekmektedir.
Özellikle data-banklı saat satışının aynı işi yapabilen cep telefonlarından sonra
bıçak gibi kesildiğini ve cep telefonu yüzünden azalan satışların %15 ile %20
arasında değiştiği, buna bağlı olarak sadece son üç ayda 50 saatçinin işyerini
kapatmak zorunda kaldığı ifade edilmektedir.
23.1.2013